1-1-15- نوع بندی وسلسله مراتب اهداف چیست؟

1-1-15-1- مقدمه
در مبانی نظری ، نوع بندی مشخصی برای اهداف مورد توافق نیست. اما می توان گفت که از واژه هایی استفاده می شود که در ذات خود جایگاه هدف را دارند. هدف به غایت ونهایتی گفته می شودکه سازمان می خواهد به آن دست یابد و بر مبنای بعضی از ارکان جهت ساز ونتایج تحلیل شرایط محیطی تعیین می گردد. هدف در پاسخ این سوال شکل می گیرند که شرکت بایستی با اجرای برنامه درکجا قرار گیرد.
درمبانی نظری اهداف به جهات مختلف دسته بندی وتعریف شده اند. گاهی سه سطح استراتژیک ،کسب وکار وعملیاتی برای هدف تعریف شده است. گاهی نیز هدف بر اساس افق زمانی به بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت دسته بندی شده است. تعریف هر کدام در ادامه ارائه می شود.
1-1-15-2- اهداف برحسب سطوح
طبق گفته هاففر و شندل (1979) ، اهداف سازمانی به سه سطح مشخص یعنی سطح استراتژیک ، تاکتیکی و عملیاتی تقسیم می شوند. اهداف سطح استراتژیک به طور گسترده برای پشتیبانی از بیانیه ماموریت تعریف شده و توسط و برای مدیریت ارشد سازمان تعیین می شود. اهداف سطح تاکتیکی از اهداف سطح استراتژیک پشتیبانی می کند و توسط مدیران میانی و برای آنها تعیین می شود.
اهداف در این سطح به چگونگی عملیاتی کردن اهداف استراتژیک متمرکز شده و سطح دستاوردهای لازم در ادارات را نشان می دهد. اهداف عملیاتی در پایین ترین سطح سازمان تعیین می شود و برای مدیران سطح پایین برای پشتیبانی از اهداف تاکتیکی تعیین می شود.
در هر سطح ، اهداف با درجات مختلف انتزاع تعریف می شوند ، پیچیدگی های مختلفی را به ارث می برند و اهداف مختلفی را ارائه می دهند. به عنوان مثال ، در سطح استراتژیک ، اهداف به صورت انتزاعی با هدف حمایت از مأموریت و بیانیه چشم انداز تعریف می شوند.
در این سطح ، هیچ روش مشخصی برای تحقق اهداف وجود ندارد. در سطح تاکتیکی ، روسای دپارتمان اهداف مربوط به هر بخش را نسبت به اهداف استراتژیک تعیین می کنند ، و گرچه ممکن است مسیرهای دستیابی واضح تر باشد ، اما تعاریف هدف بعضی اوقات برای گروه محدود کننده است. در سطح عملیاتی ، اهداف برای تحقق نتیجه مراحل خاص مشخص می شوند. این اهداف ممکن است به صورت جداگانه یا توسط ذینفعان در همان فرآیند تدوین شوند.
1-1-15-3- اهداف برحسب افق زمانی
اهداف گاهی بر اساس افق زمانی آن دسته بندی می شوند. اهداف بلند مدت آنهایی هستند که معمولا کلیه حوزه ها را پوشش می دهند و افقی پنج سال وبیشتر دارند. اهداف میان مدت آنها هستند که برای تحقق اهداف بلند مدت تدوین می شوند وافقی سه تا پنج ساله دارند. اهداف کوتاه مدت یا یکساله در سطح عملیاتی ودر راستای اهداف میان مدت تعیین می شوند.
1-1-15-4- اهداف برحسب قابلیت سنجش
میزان کلی بودن وابهام تا کمی بودن وقابل سنجش معیاری دیگر برای دسته بندی اهداف است. معمولا اهداف کلان یا استراتژیک عباراتی کلی است درحالی که اهداف سالیانه ویا عملیاتی بایستی قابل سنجش باشند. می توان گفت که اهداف برحسب این معیار به مقاصد ،اهداف کلی واهداف کمی دسته بندی می شوند:
مقاصد بیانیه هایی هستند که فلسفه وجودی سازمان را شرح می دهند. مقاصد شامل شرحی از فعالیت های فعلی و آینده سازمان را ارائه می دهد. مقصد در واقع، شرحی بر نقش سازمان در جامعه خود می باشد که وسیع تر از منظور سازمان(مانند تولید تجهیزات الکترونیکی) است. مقاصد شرکت ممکن است با سایر شرکت های همکار مشترک باشد و این درحالی است که ماموریت بایستی شامل دلایل وجودی باشد که سازمان مورد نظر را از دیگر سازمان ها متمایز نماید.
اهداف کلی را می توان نهایت هایی گسترده و کلی دانست . عبارت هایی جهت دار ولی کلی برای بیان آنچه است که سازمان می خواهد به آنها برسد. می توان گفت اهداف کلی، ترجمه مقاصد سازمان به نهایت هایی است که برحسب حوزه های سازمانی تدوین می گردد.
اهداف کمی به غایت هایی گفته می شود که برای فعالیتی خاص تدوین می گردد و تا حد زیادی قابل اندازه گیری می باشند. همچنین، این اهداف مقدمه ای برای تدوین خط مشی های اجرایی سازمان هستند.
1-1-15-5- جنبه های مشکل ساز و راه حل
بنا بر شرح فوق می توان نتیجه گرفت که سه معیار برای دسته بندی اهداف در مدیریت استراتژیک رایج است. معیار اول سطوح برنامه را مد نظر قرار می دهد و سه نوع استراتژیک، تاکتیکی و کارکردی را در نظر می گیرد. با به کارگیری معیار زمان، سه دسته بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت تعریف می شود. با معیار میزان ابهام و یا قابلیت سنجش می توان سه دسته مقاصد ،اهداف کلی و کمی را بیان نمود. اما در ادبیات موجود، صاحب نظران روشی عمومی وکاربردی برای یکپارچه سازی و همراستا سازی این دسته بندی ها را مطرح نکرده اند.
از طرف دیگر، صاحب نظران قابلیت سنجش را مختص سطح پایین اهداف نمی دانند. بعضی پیشنهاد می کنند که به جای تاکید بر قابلیت سنجش اهداف، بایستی برای هر هدف از نماگر های خاصی برای سنجش آن استفاده نمود.
برای حل این مشکل بایستی اولا اهداف به صورت زنجیره وار وپیوسته تعریف شوند ودوم اینکه برای کلیه سطوح تحلیل در برنامه، اهداف در سه سطح کلان، میانی و پایینی قابل تعریف باشد، به گونه ای که با بعضی از معیارهای دسته بندی فوق همراستا باشد. همچنین برای هرحوزه مورد مانند شرکتی،کسب وکار وبخشی(منابع انسانی و…)وعملیاتی نیز می توان اهداف را تعریف نمود. شرح الگو و معیارهای مربوطه در فصل بعدی ارائه می شود.

توجه: انتشار مطالب این سایت، در سایت های فروش الکترونیکی ممنوع است و در دیگر سایت ها بدون ذکر منبع پیگرد قانونی دارد.